2
دانشجوی دکترای گروه کلام امامیه دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران
3
دانشگاه تهران دانشکدگان فارابی
چکیده
حوزه علمیه قم در سده اخیر بالندهترین رویکرد را طی زمان حیات خود داشته است. توجه به معارف اهل بیت با تکیه بر عقل و نقل، میراث گرانبهایی برای معارف دینی فراهم کرده است. اندیشه مهدویت، یکی از این آموزهها است که در حوزه علمیه قم به رغم فراز و نشیبهایی که در این سده داشته است، نسبت به سده قبل با تطورات و تغییرات متعددی همراه بوده است. در این نوشتار، پنج تطورِ اندیشه مهدویت در سده اخیر بیان شده است: 1. تطور روشی، 2. تطور دامنهای، 3. تطور تبیینی که در اینجا تنها بر دو آموزه انتظار و نیابت عامه تاکید میشود، 4. تطور غایی، 5. تطور ارائهای. آنچه این تطورات پنجگانه را با هم مرتبط میکند، «تطور غایی» است. شواهد و قرائن حکایت از آن دارند که در سده اخیر در حوزه علمیه قم، اندیشه مهدویت از آموزهای صرفاً اعتقادی، به اندیشهای راهبردی تبدیل شده است که هدفش تنها دفاع از نوعی اعتقاد نیست، بلکه در پی آن است که در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی خود را نشان دهد و جامعه در تمامی شئونش از این اندیشه تاثیر بپذیرد. در این نوشتار با تکیه بر آثار مکتوب در این سده، تلاش شده، مسیری که در این تطورات طی شده است، بیان شود.